Anlam kayması konusunu biçimce anlamca şeklinde
açıklayalım. Anlam kayması nedir?
7. Sınıf konularından biri olan anlam
kayması, fiil kipleri ile ilgili bir konudur. Bir kipin yerine başka bir kip
kullanılmasına anlam kayması denir. Bir
cümlenin yüklemi olan fiilin aldığı kip biçimce olarak ifade edilir. Cümlenin
genelinde anlam olarak kastedilen kip de anlamca olarak ifade edilir. Kısaca
yüklemde verilen kip biçimce demek, cümlede anlam olarak kastedilen kip de
anlamca demektir.
Fiilde anlam (zaman) kayması örneklerine bakarak biçimce
anlamca ne demek, onu daha iyi anlarız. Örneğin “Yarın size geliyorum.” Cümlesindeki fiil geliyorum fiilidir. Kırmızı
renkli olan ek yüklemde verilen kip olduğu için biçimce şimdiki zaman ekidir.
Altı çizili olan yarın sözcüğü de anlam olarak fiilin gelecekte yapılacağını
kastettiği için anlamca gelecek zaman eki olması gerektiğini belirtmektedir. Bu
durumda bu örnekte anlam kayması vardır deriz.
Başka bir ifadeyle açıklayacak olursak, “Yarın
size geliyorum.” Cümlesi biçimce şimdiki zaman
eki almıştır. Ancak cümlenin geneline baktığımızda anlam olarak yarın
sözcüğünden hareketle gelecek zaman olması gerekir. Bu durumda biçimce şimdiki zaman,
anlamca gelecek zaman kullanılmış bir örnek vermiş olduk. Dolayısıyla bu
cümlede şimdiki zaman kipi, gelecek zaman yerine kullanılmış ve anlam kayması gerçekleşmiştir
sonucuna ulaşırız. Aşağıda fiilde anlam kayması ile ilgili örnekler verilmiştir.
Anlam Kayması
Biçimce Anlamca Örnekler
İki saat sonra balığa gideriz.
Biçimce geniş zaman, anlamca gelecek zaman
Ben gelene kadar ödevler bitecek.
Biçimce gelecek zaman, anlamca emir kipi
Bir gün Keloğlan padişahın huzuruna çıkar. Biçimce geniş zaman, anlamca duyulan geçmiş zaman
Bu soruları bir gün içinde çözeceksin.
Biçimce gelecek zaman, anlamca gereklilik kipi
Her sabah okula gitmeden kahvaltı yapıyor. Biçimce şimdiki zaman, anlamca geniş zaman