Bu bölümdeki metni inceleyerek gafile kelam nafile kelam demektir sözü ile ilgili kompozisyon yazısı adına kısaca fikir edinebilirsiniz.
İnsanların bilgisiz olması, birçok şeyin farkında olmaması, sanki kör gibi, hiçbir şeyden anlamayan tavrı onun gafil olduğunu gösterir. Gafiller bir karanlığa hapsolmuş gibi olan biten gerçeklerin farkında değildir. Onları iyi bir şekilde göremez. Gaflet batağına düşmüş kimseler dünyada, hayatta olan biten çoğu şeye karşı kör bir haldedir. Onlara anlatılan lafların hepsi boşa gider. Bu yüzden gafillere söz söylemek boşuna bir çabadan ibarettir.
Kelam etmek; söz söylemek, konuşmak gibi anlamlara gelir. Gafil olan birine söylenen sözlerin bir anlamı olmadığını bilmeliyiz. Çünkü onlara ne anlatırsak anlatalım hiç sözümüz kar etmeyecektir. Böyle olunca bütün konuşmalarımız hükmünü yitirir. Biz de laf anlatmaya çalışacağız diye kendimizi nafile bir şekilde yormuş oluruz. Gafillerin kendisine söylenenleri anlama kıtlığı vardır. Bu sözlere önem vermezler. Sanki karşınızda bir odun var, siz de boşa konuşuyor gibi hissedersiniz.
Kalın kafalı olan gafillere söylenen sözler onun tarafında hiçbir fayda sağlamayacaktır. Siz iyi niyetli bir insan olarak gaflete düşmüş kişilere bir şeyler anlatmaya kalktığınızda bunun bir faydasını göremeyeceksiniz. Bu nedenle gafile söylenen söz nafile söz demektir. İnsan biraz çevresinde olup biteni görmelidir. Bunları fark edemeyen, körleşmiş kimseler için kullanılan gafil olmak, aymazlık demektir. Onlara anlatılan konu her ne olursa olsun sizi anlamazlar. Böyleleri için ağzınızı yormaya, hiç gerek yoktur.
İnsanlarla edilen sohbetin bir fayda sağlaması gerekir. Birisiyle konuşurken bu konuşmalar ya ona ya size bir şeyler öğretmelidir. Gerçekleri, doğruları anlamayı sağlamalıdır. O kadar uzun süre sohbet edilip de içi boş olursa bunların bir anlamı kalmaz. Hele bir de karşınızdaki kişi gaflete düşmüşse o zaman ona edeceğiniz her söz çöpe atılan kelimeler gibidir.
Sonuç olarak gafillerle sohbet etmeye hiç gerek yoktur. Çünkü onlar zaten çoğu şeyden habersiz bir halde yaşayan ölü kimselerdir. Onlara bir şeyler anlatma çabalamak boşuna bir uğraş olacağı için kendimiz bu kadar yormanın da anlamı yoktur. Siz belki iyi niyetle, faydalı olma amacıyla bildiklerinizi gafillere anlatmak istersiniz ama anlattığınız bilgiler, ettiğiniz yararlı sohbetler gafillerin gözünde hiçbir anlam ifade etmez. Anlattıklarınız sizin için çok önemli ve değerli konular olabilir ama bilgisi olmayan biri için değersiz görülecektir. Bu yüzden gafile kelam etmek, boşuna konuşmak anlamına gelir.